İş Hukukunda Zorunlu Arabuluculuk

              01.01.2018 tarihli değişiklikler ile 4857 sayılı İş Kanunu’na ve 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu’na birtakım düzenlemeler getirilmiştir. Getirilen değişikliklerin temeli, işçi işveren uyuşmazlıklarının dava yoluna taşınmadan önce arabuluculuk faaliyeti ile çözülmesi etrafındadır. Bu sayede hem işçi hak etmiş olduğu tazminatlara uzun süre beklemeksizin kavuşabilecek hem de mahkemelerin dosya yükü azalmış olacak ve yargılama faaliyetleri daha hızlı gerçekleşebilecektir. 2017 yılında Türkiye’deki hukuk davalarının yaklaşık %15,5’i iş davalarıdır[1] ayrıca arabuluculuğa taşınan işçi işveren uyuşmazlıklarının %87,6’sı anlaşma sağlanarak sonuçlanmıştır ve arabuluculuk faaliyeti ile anlaşma sağlanan uyuşmazlıkların %96,2’si işçi işveren uyuşmazlıklarıdır[2]. Şunu da belirtmek gerekir ki 2017 Arabuluculuk uygulamasını tercih eden ilk dört il sırasıyla İstanbul, İzmir Ankara ve Bursa olurken İstanbul’da toplam 4 bin 850 dava konusu taraflar arasında arabuluculuk sağlanarak çözüldü. Bu rakam İzmir’de 2 bin 289, Ankara’da 2076, Bursa’da ise bin 542 olmuştur.[3] 

             Her ne kadar avukatlar arabuluculuk faaliyetleri yapabilse de Ad - Hoc Hukuk olarak, ne yazık ki Bursa ve Erzurum'da arabuluculuk faaliyeti vermemekteyiz. Buna rağmen müvekkillerimize, Bursa ve Erzurum illerinde alanında uzman avukatlık mesleğini sürdüren birçok meslektaşımıza arabuluculuk ile ilgili işleri yönlendirmekteyiz. Aynı şekilde özellikle yeni gelen düzenlemelerle zorunlu arabuluculuk  müessesi yaygınlaştıkça tarafı olduğumuz işlerde arabuluculuğa çoğunlukla başvurmakta ve süreci yakından takip etmekteyiz. Biz, bu makalede ise zorunlu arabuluculuğu kısaca inceleyeceğiz.

              7036 sayılı Kanun’un 3.maddesine göre kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacakları ve tazminatları ile işe iade talepleri söz konusu ise arabuluculuğa başvuru zorunludur başka bir deyişle burada özel dava şartı bulunmaktadır. Zorunlu arabulucuğun kapsamına sadece İş Kanunu’na tabi işçiler değil Deniz İş Kanunu veya Borçlar Kanunu (hizmet akdi çerçevesindekiler) gibi başka kanunlar kapsamında çalışan kişiler de girmektedir. Zira iş ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklar sonucu ileri sürülebilecek bazı talepler bakımından özel dava şartı getirilmiştir.

               Düzenlemeye göre sadece işçinin talepleri açısından değil işverenin tazminat vesair talepleri açısından da arabuluculuğa başvuru zorunludur.   

               İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davaları söz konusu ise arabulucuğa başvuru zorunlu değildir[3].

               Eğer özel dava şartı yerine getirilmemiş ise durumun tespiti halinde dava şartı yokluğu nedeniyle dava usulden reddedilecektir ancak Kanun’a göre arabulucuğa başvurulduğuna dair belgenin sunulmamış olması giderilebilir bir eksikliktir, bu durumda ilgili belgelerin sunulması için tarafa bir haftalık kesin süre verilecektir.

               Arabulucu uyuşmazlığı görevlendirildiği tarihten itibaren üç hafta içerisinde sonuçlandırır ancak zorunlu hallerde arabulucu bir haftalık daha süre isteyebilir.

              Arabuluculuk faaliyetine taraf ve avukatları katılmış ve anlaşma sağlanmışsa icra edilebilirlik şerhine gerek kalmaksızın imzalanmış ilgili belgeler ilam niteliğinde belge sayılır.

             İş Kanunu’nun 21.maddesinin 7.fıkrası uyarınca “Arabuluculuk faaliyeti sonunda tarafların, işçinin işe başlatılması konusunda anlaşmaları halinde;

- İşe başlatma tarihini,

- Üçüncü fıkrada düzenlenen ücret ve diğer hakların parasal miktarını,

- İşçinin işe başlatılmaması durumunda ikinci fıkrada düzenlenen tazminatın parasal miktarını,

belirlemeleri zorunludur. Aksi takdirde anlaşma sağlanamamış sayılır ve son tutanak buna göre düzenlenir. İşçinin kararlaştırılan tarihte işe başlamaması halinde fesih geçerli hale gelir ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur.

[3] http://www.aksam.com.tr/amp/ekonomi/arabulucu-uyusmazliklarin-yuzde-93unu-bir-gunde-cozdu-c2/haber-617950